آداب فناوری اطلاعات
Information Technology Ethics
| مقطع: کارشناسی | گرایش: فناوری اطلاعات |
| نوع درس: نظری | تعداد واحد: ۳ |
| پیش‌نیاز: – | هم‌نیاز: – |
هدف کلی
فناوری اطلاعات به عنوان یک فناوری نو و پرکاربرد، واجد نقاط قوت و ضعف در به‌کارگیری و فرصت و تهدید برای کاربران است، و جنبه‌های حرفه‌ای فعالیت‌های آن با گسترش به‌کارگیری اهمیت ویژه‌ای یافته است. بنابراین مهندسان رایانه و فناوری اطلاعات نیازمند کسب سواد آداب حرفه‌ای و اخلاق فناوری اطلاعات هستند. آشنایی دانشجویان رایانه و فناوری اطلاعات با نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات ناشی از به‌کارگیری گسترده این فناوری، آشنایی با الگوهای مهندسی، حرفه‌ای و صنفی انجام کار، ضوابط حقوقی و قانونی فعالیت‌ها، تبعات اخلاقی و حرفه‌ای اعمال و مسئولیت‌ها، جرائم، خسارات و مجازات‌های رایانه‌ای، حقوق اطلاعاتی و گردش آزاد اطلاعات، حقوق تولید، تکثیر و ابداع محصولات فناوری اطلاعات، مفاهیم حریم شخصی و توانایی برآورد تبعات به‌کارگیری این فناوری از منظر موازین اخلاقی از اهداف این درس است.
سرفصل‌ها
- مقدمات (۲ جلسه)
- اهداف، برنامه‌ی درسی و توافق بر الگوی تعلیم و چارچوب درس
- مبانی و اصول اخلاق و آداب مهندسی و حرفه‌ای
- نسبت آداب و اخلاق و جایگاه آن‌ها در قبال قانون (۱ جلسه)
- مروری بر تناسبات، تفاوت‌ها و همسانی‌های آداب با اخلاق
- موید و مراعی بودن و تعارض ناپذیری آداب در قبال قانون
- پیشینه‌گرایی قانون و آینده‌تابی آداب
- پیشینه و انواع نظامات ارزشی اخلاقی حامی آداب و مشخصات عمومی آن‌ها (۴ جلسه)
- پیشینه‌ی فلسفی اخلاق و انواع نظام‌های اخلاقی در غرب
- اخلاق اسلامی، اخلاق ایرانی و ایرانیان
- اخلاق جهانی و قوانین طلایی و عرفی اخلاقی
- تعارضات، بلاتکلیفی و تنگناهای اخلاق و راه‌حل‌های مواجهه با این وضعیت‌ها (۳ جلسه).
- تنگنای اخلاقی
- تعارض اخلاقی
- بلاتکلیفی اخلاقی
- الگوهای داوری اخلاقی، تناسبات و مدل فرآیندی آن‌ها.
- مدل‌های مولد و حامی انواع الگوهای آداب‌نامه‌نویسی به‌ویژه آداب‌نامه‌های سنجش‌پذیر (۲ جلسه)
- اسناد آدابی گروهی
- اسناد آدابی بنگاهی
- مدل‌های بهبود اسناد آدابی
- آداب‌نامه‌های فناوری اطلاعات و کاربردهای آن در حوزه‌های حرفه‌ای‌گری، مهندسی حرفه‌ای فناوری اطلاعات و جایگاه نظام مهندسی در حوزه‌های حرفه‌ای‌گری (۳ جلسه).
- آداب‌نامه‌های حرفه‌ای
- مهندسی حرفه‌ای فناوری اطلاعات
- نظامات حرفه‌ای و مهندسی
- نطام مهندسی فناوری اطلاعات، اهداف، کارکردها و ضرورت‌ها
- نظامات صنفی، حرفه‌ای و مهندسی فناوری اطلاعات در جهان و ایران
- حق فکری، حق مالی، حق تکثیر و حق اختراع در حوزه فناوری اطلاعات، قوانین حامی، آداب نامه‌های مکمل و آینده‌ی آن‌ها (۳ جلسه)
- حق مالی و فکری ابداعات.
- حق اختراع و تکثیر ابداعات
- قوانین حامی در ایران و جهان
- آداب‌نامه‌های حامی حقوق ابداعات
- آینده‌ی این حقوق در جهان مجازی
- ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی و مجازی (۴ جلسه)
- گردش آزاد اطلاعات و حقوق شهروندی
- امنیت، شفاف‌سازی و محرمانگی اطلاعات، آلودگی و تضمین کیفیت اطلاعات
- آداب خلوت و حریم شخصی در رایا سپهر از جمله شبکه‌های اجتماعی
- حریم شخصی در رایا سپهر و آینده آن
- متافیزیک واقعیت مجازی و نقد اثرات فناوری اطلاعات
- جامعهٔ عریان و مقابله با ترس از فناوری
- زندگی دوم، جهان مجازی، تغییر الگوی ارتباطی و تبعات آن بر نظامات کلان از جمله نظامات آموزشی
- سایت‌ها، وب نوشته‌ها، شبکه‌های اجتماعی، نیازها و تبعات، دشواری‌ها و راه‌حل‌ها
- مردم‌سالاری الکترونیکی و ابعاد آن
- سواد بهداشت و آداب فناوری اطلاعات برای همه
- انواع تخلفات و جرائم رایانه، پلیس اینترنتی، امنیت اجتماعی و شهروندی در رایا سپهر و راه‌های مقابله (۵ جلسه).
- بد افزارها، ویروس‌ها، کرم‌ها، روش‌ها، حفره‌ها و اشکال نفوذ
- هکرها، کراکرها، آزاردهنده‌ها، مجرمین و تروریست‌های سایبری
- ارزش‌های پیشگیرانه‌ی آداب فناوری اطلاعات در کاهش جرائم و تخلفات رایانه‌ای
- حمایت از گروه‌های سنی آسیب‌پذیر در مواجهه با محتواهای رقمی آسیب‌رسان
- قوانین جرائم رایانه‌ای در ایران و جهان و حوزه‌های فردی، اجتماعی و ملی آسیب
- دلایل رقمی، کارشناسی رسمی فناوری اطلاعات و لزوم مشی‌های امنیتی سازمانی
- امنیت در بنگاه‌ها، سازمان‌های عمومی، خدمات و سامانه‌های الکترونیکی و نحوه‌ی تامین آن
- نرم‌افزارهای متن باز، انواع مجوزهایی آن و حل دشواری‌های مالکیت ارزش‌افزای محصولات متکامل و سهم شالوده‌سازان
- حفظ امنیت با پایش گسترده یا حریم شخصی ناامن
- انواع قوانین فناوری اطلاعات در ایران و نقد آن‌ها
- کیفیت زندگی و نقش فناوری اطلاعات و آداب فناوری اطلاعات سبز در زندگی اول و دوم رایانه‌ای و بازیافت ابزار مستهلک رایانه‌ای
- تازه‌های آداب فناوری اطلاعات (۲ جلسه)
- بی‌طرفی شبکه
- انسان دو زیست معاصر و واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و زندگی دوم
- استعارهٔ اینفورگ و انقلاب چهارم لوچیانو فلوریدی
- اخلاق شزان (NBIC)
ارزیابی پیشنهادی
- تمرین‌های عملی (فهم مطلب و حل مسئله): ۶ نمره
- آزمون‌های میان‌ترم و پایانی: ۱۲ نمره
- آزمونک‌ها: ۲ نمره
منابع پیشنهادی
- G. Reynolds. Ethics in Information Technology. 6th Edition, Cengage Learning, 2018.
- L. Floridi. Information and Computer Ethics. Cambridge University Press, 2012.
- I. V. D. Poel and L. Royakkers. Ethics ,Technology, and Engineering: An Introduction. 2nd Edition, WILEY-BLACKWELL, 2023.
- C. E. Harris, M. S. Pritchard, M. J. Rabins, R. James, and E. Englehardt. Engineering Ethics: Concepts & Cases. 6th Edition, Cengage Learning, 2018.
- M. W. Martin. Ethics in Engineering. 5th Edition, McGraw Hill, 2022.